‘ซะบีหะฮฺ’ คือนิยามที่ใช้เรียกวิธีการเชือดสัตว์ที่มีเป้าหมายเพียงเพื่อให้มนุษย์ใช้บริโภคเป็นอาหารเท่านั้น คำว่า ‘ซะบีหะฮฺ’ ในภาษาอาหรับมีรากศัพท์เดียวกันกับคำว่า ‘ทำให้บริสุทธ์’ หรือ ‘การทำสิ่งที่ดีและเป็นประโยชน์’ วิธีการแบบ ‘ซะบีหะฮฺ’ สามารถเรียกได้อีกอย่างหนึ่งว่า ‘ซะกาต’ ในภาษาอาหรับ ซึ่งมีความหมายว่า ‘การทำให้บริสุทธิ์’ หรือ ‘ทำให้สมบูรณ์’ กรรมวิธีการเชือดแบบ ‘ซะบีหะฮฺ’ จึงถือว่าเป็นเงื่อนไขที่ต้องปฏิบัติเพื่อให้สอดคล้องกับหลัก ‘ชะรีอะฮฺ’ (แนวทางที่ได้รับการกำหนดโดยผู้เป็นเจ้าเพื่อให้ผู้ศรัทธาพึงปฏิบัติตาม) คำว่า ‘ซะบีหะฮฺ’ และคำว่า ‘ซับหฺ’ นั้นมีความหมายเดียวกัน ซึ่งใช้เรียกเงื่อนไขและวิธีการเชือดตามหลักการอิสลาม
บุคคลที่ดำเนินการเชือด
บุคคลที่ได้รับมอบหมายให้มีหน้าที่เชือด ‘ซะบีหะฮฺ’ จะต้องเป็นมุสลิมที่มีวัยวุฒิเหมาะสมและมีสติสัมปชัญญะสมบูรณ์ ผู้เชือดอาจเป็นได้ทั้งชายและหญิง โดยมีเงื่อนไขว่าบุคคลที่ดำเนินการเชือดจะต้องอยู่ในสภาพคงสติสมบูรณ์ ไม่ขาดสติหรือสุขภาพจิตไม่สมบูรณ์ในระหว่างเชือด เนื้อที่ได้จากการเชือดต้องมาจากผู้ศรัทธาเท่านั้น หากผู้ใดที่ดำเนินการเชือด ‘ซะบีหะฮฺ’ โดยที่เขาไม่ใช่ผู้ศรัทธา เป็นผู้ตั้งภาคี หรือสิ้นสภาพจากการเป็นมุสลิม เนื้อที่ได้รับการเชือดโดยบุคคลเหล่านั้นจะไม่ได้รับการยอมรับให้บริโภคได้ตามหลักการอิสลาม
เครื่องมือที่ใช้ในการเชือด
มีดที่ใช้ในกระบวนการเชือด ‘ซะบีหะฮฺ’ จะต้องมีความคมเป็นอย่างมาก สามารตัดผ่านผิวหนังและหลอดเลือดอย่างรวดเร็วเพื่อให้เลือดไหลออกมาได้ทันที หรืออีกนัยหนึ่งคือเพื่อให้เกิดภาวะเลือดไหลเฉียบพลันในปริมาณมาก ท่านนบีมุฮัมมัดได้กล่าวว่า “แท้จริง อัลลอฮฺได้กำหนดคุณธรรมความเมตตาไว้ในทุกสิ่ง ดังนั้นเมื่อพวกเจ้าทั้งหลายจะสังหาร (ชีวิต) ก็จงสังหารด้วยกับคุณธรรม (ไม่ทรมาน) และเมื่อพวกเจ้าทั้งหลายต้องการที่จะเชือด (ซะบีหะฮฺ) ก็จงมีคุณธรรมในการเชือด (ไม่ทรมาน) เมื่อผู้หนึ่งผู้ใดจากพวกเจ้าต้องการที่จะเชือดสัตว์ ก็จงลับมีดให้คมและให้สัตว์ได้ผ่อนคลาย” (บันทึกโดยมุสลิม) ท่านนบีมุฮัมมัดได้กล่าวถึงข้อห้ามในการใช้เครื่องมือหรือมีดตัดผ่านผิวหนังของสัตว์โดยที่หลอดเลือดที่ลำคอไม่ได้ถูกตัดขาด เช่นเดียวกัน หลักการเชือดสัตว์ด้วยจริยธรรมอิสลามนั้นห้ามมิให้มีการลับมีดต่อหน้าสัตว์ที่จะทำการเชือด
การเชือด
บริเวณที่ทำการเชือดจะต้องเป็นที่หลอดลมและเส้นเลือดที่คอเพื่อเป็นการตัดการไหลเวียนของเลือดไปยังประสาทของสมอง ซึ่งมีส่วนทำให้เกิดความเจ็บปวด ในอดีต การเชือดอูฐจะเชือดจุดใดก็ได้ ณ บริเวณต้นคอ ซึ่งวิธีการเช่นนี้เรียกว่า ‘นะหฺร’ หมายถึง การใช้อาวุธจำพวกหอกหรือของมีคมทิ่มลงบนตำแหน่งต้นคอ ขณะที่ปัจจุบันมีเทคนิคการเชือดสมัยใหม่และเครื่องมือที่ช่วยทำให้สัตว์หมดสติ ด้วยเหตุนี้ การเชือดด้วยวิธีดังกล่าวจึงไม่ได้รับการถือปฏิบัติอีกต่อไป สำหรับ ‘ซะบีหะฮฺ’ แล้ว ผู้เชือดจะต้องใช้มีดตัดผ่านหลอดลมใหญ่ หลอดอาหาร หลอดเลือดดำ และเส้นเลือดแดงคาโรติดอาเทอรี (เส้นเลือดแดงใหญ่ที่ไปเลี้ยงสมอง) โดยที่มีดจะต้องไม่ไปตัดไขสันหลัง และอวัยวะส่วนศีรษะจะต้องไม่ถูกตัดขาดจากกันโดยสิ้นเชิง ไม่เช่นนั้นจะถือว่าการเชือดนั้นไม่สมบูรณ์ เป็นที่น่าสนใจอีกว่ากรรมวิธีการเชือดของโคเชอร์มีลักษณะคล้ายคลึงกับวิธีการเชือดแบบ ‘ซะบีหะฮฺ’ ดังที่ได้อธิบายไว้ข้างต้น ซึ่งสิ่งที่แตกต่างกันระหว่างโคเชอร์กับ ‘ซะบีหะฮฺ’ คือ ในโคเชอร์การกล่าวนามของพระเจ้านั้นไม่ได้ถูกเอ่ยกับสัตว์ที่จะทำการเชือดทุกตัวเหมือนของ ‘ซะบีหะฮฺ’
การกล่าวนามผู้เป็นเจ้า
การกล่าวนามผู้เป็นเจ้า หรือ ‘ตัสมียะฮฺ’ หมายถึง การเอ่ยคำว่า “บิสมิลลาฮฺ” (ด้วยพระนามของอัลลอฮฺ) หรือ “บิสมิลลาฮฺ อัลลอฮุ อักบัร” (ด้วยพระนามของอัลลอฮฺ พระเจ้าผู้ทรงยิ่งใหญ่) ก่อนทำการเชือด ณ บริเวณลำคอของสัตว์ อย่างไรก็ตาม การกล่าว นามของผู้เป็นเจ้าก็มีทรรศนะที่แตกต่างกันในหมู่นักวิชาการตั้งแต่อดีตมา ตัวอย่างเช่น อิหม่ามมาลิก กล่าวว่า การไม่กล่าวนามของผู้เป็นเจ้าก่อนที่จะทำการเชือด แม้จะตั้งใจหรือไม่ตั้งใจก็ตาม ให้ถือว่าเนื้อสัตว์ที่ได้จากการเชือดนั้น ‘หะรอม’ หรือเป็นที่ต้องห้ามในการนำมาบริโภค ; ส่วนอิหม่ามอะบู หะนีฟะฮฺ กล่าวว่า ถ้าจงใจที่จะไม่กล่าวนามของผู้เป็นเจ้าในระหว่างการเชือด เนื้อที่ได้ถือว่าเป็นเนื้อต้องห้าม แต่ถ้าการละเว้นการกล่าวนามของผู้เป็นเจ้าเกิดจากความไม่ตั้งใจ เนื้อที่ได้ถือว่าฮาลาลแก่การนำมาบริโภค ; ส่วนทรรศนะของอิหม่ามชาฟิอีย์ กล่าวว่า ไม่ว่าการละเว้นการกล่าวนามของผู้เป็นเจ้าจะเป็นไปด้วยความตั้งใจหรือไม่ตั้งใจก็ตาม เนื้อที่ได้ถือว่าอนุญาตให้บริโภคได้ หากผู้ที่ทำการเชือดนั้นมีคุณสมบัติพร้อมตรงตามหลัก ‘ซะบีหะฮฺ’
จากทรรศนะที่กล่าวไว้ข้างต้น ไม่ได้หมายความว่า การกล่าวนามผู้เป็นเจ้านั้นไม่ใช่ประเด็นสำคัญและไม่ได้เป็นข้อบังคับตามหลักการ มิหนำซ้ำ การกล่าวนามผู้เป็นเจ้ากลับเป็นประเด็นที่ได้รับการเน้นย้ำอย่างแพร่หลายและถือว่าเป็นเงื่อนไขจำเป็นสำหรับการเชือด ‘ซะบีหะฮฺ’
………………….
ฝ่ายบริการวิชาการ ศวฮ. สำนักงานปัตตานี เรียบเรียง
ข้อมูลจากหนังสือ : Halal food production
โดย Mian N. Riaz, Muhammad M. Chaudry